Ústřední kontrolní a zkušební ústav zemědělský

Všem nám záleží na tom, abychom konzumovali bezpečné a kvalitní potraviny. Jejich cesta začíná u půdy a pokračuje k volbě správné odrůdy, osivům, sadbě, hnojivům a přípravkům na ochranu rostlin. Bez toho všeho zemědělské plodiny strádají, mají potíže se svým zdravým vývojem a výsledkem je špatná sklizeň. Abychom naopak sklízeli dostatek a ve skvělé kvalitě, a ještě co nejvíce šetřili životní prostředí, v tom všem pomáhá naše zkušebnictví, kontrola a rostlinolékařství.

Wprowadzenie do projektu i jego cele

Rola glebowej materii organicznej
Pomimo iż materia organiczna w glebach (SOM) strefy umiarkowanej stanowi tylko około 5%, odgrywa ona kluczową rolę dla większości właściwości gleby i procesów w niej zachodzących. Ma pozytywny wpływ ma retencję wody, agregację gleby, napowietrzenie (właściwości fizyczne), kationową pojemność sorpcyjną, właściwości buforujące względem zanieczyszczeń i odczynu gleby. Jest także źródłem składników odżywczych (właściwości chemiczne) oraz wspiera funkcje biologiczne i bioróżnorodność (właściwości biologiczne). Glebowa materia organiczna wpływa też, na jakość wody poprzez swoje właściwości filtracyjne oraz na skład atmosfery związany z przemianami i emisją gazów cieplarnianych (GHG) takich, jak CO₂, N₂O i CH₄.

Skład glebowej materii organicznej
Materia organiczna gleby składa się z różnych frakcji. Okres obecności poszczególnych jej frakcji w glebie jest różny i w waha się od kilku miesięcy do nawet stuleci. Jest to wynikiem tego, iż SOM składa się z różnych substancji, takich jak: rozkładająca się świeża materia organiczna (np. pozostałości roślinne) imikroorganizmów, rozpuszczalnych związków organicznych (np. aminokwasy, węglowodory) i koloidalnych związków organicznych (białka, polisacharydy, związki humusowe). Z tego powodu rozdzielenie i oznaczenie różnych frakcji SOM jest ważne dla oceny ich roli w funkcjonowaniu gleby.

Niedobór SOM zagraża jakości gleby
Na stan SOM wpływają czynniki naturalne (np. klimat, typ gleby, roślinność) oraz działalność człowieka (np. zagospodarowanie gleby). Zgodnie ze Strategią Glebową (2004), niska zasobność gleb w materię organiczną oraz trend spadku jej zawartości wykryty w wielu rejonach Europy, stanowi jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla jakości gleby. Dokument mówi wprost o konieczności odwrócenia tego niepokojącego trendu.

Egzogenna materia organiczna
Oprócz zrównoważonej praktyki rolniczej, alternatywnym sposobem zwiększenia zawartości materii organicznej w glebie jest wprowadzanie egzogennej materii organicznej (EOM), zawartej w różnego rodzaju odpadach organicznych, jako sposobu na zwiększenie zawartości SOM. Jednocześnie STS wskazuje, że dodawanie EOM musi odbywać się pod ścisłą kontrolą. Aby zminimalizować niekorzystne oddziaływania EOM na glebę, konieczne jest:

Uniknięcie zanieczyszczenia gleby pierwiastkami śladowymi oraz trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi zawartymi w EOM
Zapewnić właściwy stosunek składników nawozowych zawartych w materiale
Unikać niekorzystnego wpływu nawożenia na na bioróżnorodność gleby
Unikać zwiększenia emisji GHG

Warto wspomnieć, że końcowy efekt stosowania EOM (przyrost SOM, wpływ na inne cechy gleby) jest rezultatem interakcji pomiędzy charakterystyką EOM a abiotycznymi i biotycznymi czynnikami w danym miejscu.

Ogólne cele projektu
Poprzednie analizy gleb na pograniczu polsko – czeskim, wykazały deficyty SOM w glebach uprawnych. Celem projektu jest ocena obecnego stanu SOM w regionie, oszacowanie ilości i jakości EOM i wskazanie zestawu narzędzi analitycznych, które mogłyby być rutynowo używane w celu oceny i bezpiecznej oraz efektywnej aplikacji EOM do gleby.

Literatura
Soil Thematic Strategy, the report of the technical working group on organic matter:
Van-Camp. L., Bujarrabal, B., Gentile, A-R., Jones, R.J.A., Montanarella, L., Olazabal, C. and Selvaradjou, S-K. (2004). Reports of the Technical Working Groups Established under the Thematic Strategy for Soil Protection. EUR 21319 EN/3, 872 pp. Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg.